'Dienst' en 'Port Betaald'

Op deze site staan de begrippen 'Dienstenveloppen' [post versturen zonder postzegels, maar onder een wettelijke regeling] en 'Port Betaald' [post versturen zonder postzegels, maar met een opdruk] centraal. In beide gevallen gaat het om het gebruik van deze postale mogelijkheden door de diverse overheden in de loop der tijden. Van de oudste vrijstelling van briefport uit 1850 tot het nieuwste port-betaald-gebruik door de nieuwe gemeente Voorne aan Zee in 2023. Ook de overheidsinstellingen van het, voormalige, Koninkrijk der Nederlanden komen aan bod, zoals gemeenten in Nederlands-Indië.

Er is ontzettend veel materiaal en er is ook nog veel onbekend. Daarom worden op deze site alle enveloppen, hoe weinig ze soms ook van elkaar verschillen, afgebeeld die met deze vorm van postgebruik te maken hebben. Ze zijn gegroepeerd per onderdeel in een pdf van één tot vele pagina's. Daarbij gaat het om meer dan 5000 pagina's en ruim 15.000 afbeeldingen.* Uitgangspunt is daarbij de overheidsgebruiker. Op 1-1-1958 zijn deze op de volgende manier genummerd:

1. Ministeries
2. Provincies
3. Gemeenten
4. Waterschappen
5. Productschappen

Daarnaast waren er aparte regelingen voor kerken [zie ook de algemene inleiding] en het Koninklijk Huis. De PTT is apart behandeld ook al viel dit Staatsbedrijf ministerieel gezien onder het Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid.

Alle 'aan port onderworpen' dienstbrieven worden ook apart gegroepeerd. Daarnaast is er een groep van dienstbrieven die op de envelop niet het betreffende ministerie aangeven [Betaalmeester, Rijksverzekeringsbank, De Ingenieur der Commissie enz.].

Van elk onderdeel is een overzichtspagina gemaakt met alle afbeeldingen die bij mij tot nu toe bekend zijn. De afbeeldingen komen uit vele, diverse bronnen:
- eigen collectie
- collecties van leden van de vereniging Frankeerstempel.nl
- van verkopers en veilingsites op het internet, zoals:
o Willem Pasterkamp: www.posthistorie.nl
o Delcampe: www.delcampe.net
- diverse websites van archieven
- diverse websites van heemkundige verenigingen
- diverse websites m.b.t. filatelie, zoals:
o over (Rijks)waterstaatszorg van Henk v.d. Laak: www.laakland.nl
- diverse websites van filatelistische verenigingen, zoals:
o Hertogpost: www.hertogpost.nl
o Studiegroep ZWP: www.studiegroep-zwp.nl
- maandblad Filatelie

Omdat ze uit vele bronnen komen, is de kwaliteit van de scans niet altijd goed. Toch zijn ze opgenomen om de inventarisatie zo 'compleet' mogelijk te laten zijn. Ik houd me dus ook aanbevolen voor betere scans.

Nadat de dienstbrieven in de jaren tachtig bij bijna alle overheden vervangen waren door het frankeren met postzegels of frankeerstempels, ging men de afgelopen jaren over tot het gebruik van enveloppen met port betaald of andere mogelijkheden. Voor de frankeerstempels die door de diverse overheden gebruikt zijn, verwijs ik hier naar de vereniging Frankeerstempel.nl eerder bekend onder de naam Studiegroep Frankeerstempels Nederlandse Gemeenten [SFG].

Gerard Straathof

* zoveel materiaal verwerken kost natuurlijk tijd, dus regelmatig zullen er aanvullingen plaatsvinden; een goede reden om nog eens terug te keren naar deze site.

Voor aanvullingen, vragen en contact:

Voor frankeerstempels zie:

bijgewerkt op 20-10-2024